Rolnictwo ekologiczne – główne zasady produkcji roślinnej

Rolnictwo ekologiczne – co to właściwie jest?

Rolnictwo ekologiczne jest najbardziej zrównoważonym systemem pod względem ekologicznym, ekonomicznym i społecznym. Zasadą rolnictwa ekologicznego jest stworzenie warunków uprawy, która będzie nieszkodliwa dla środowiska i energooszczędna. Istotny aspektem jest to, że ten system uprawy nie pozwala na stosowanie popularnych, chemicznych środków, które wspomagają rolnictwo konwencjonalne, takich jak nawozy sztuczne, środki ochrony roślin czy regulatory wzrostu. W rolnictwie ekologicznym metody chemicznej regulacji procesu produkcyjnego stosowane w gospodarstwach konwencjonalnych, zastępuje się zabiegami mechanicznymi i preparatami biologicznymi. Zatem, każdy rolnik stawiający na ekologię musi najpierw szczegółowo przygotować się pod względem upraw. Kluczowym aspektem tutaj jest płodozmian, ponieważ właściwe układanie następstwa roślin znacznie wypływa na utrzymanie żyzności gleby oraz zabezpieczenie upraw przed chorobami.

Płodozmian to podstawa

Istotną kwestią w każdym gospodarstwie, a zwłaszcza ekologicznym jest niedopuszczenie do zachwaszczenia i wyjałowienia gleby – z dużym naciskiem dotyczy to gospodarstw, które właśnie przekształcają się z konwencjonalnych w ekologiczne. Trzeba bowiem wiedzieć, że spośród wszystkich czynników powodujących straty w plonie od 40% do nawet 50% wynika z pojawienia się na polach uprawnych chwastów. W przypadku upraw ekologicznych najistotniejszy wydaje się w tym wypadku płodozmian, który zagwarantuje wystarczającą ilość azotu, jak i odpowiednie możliwości zapobiegania zachwaszczeniu. Płodozmian powinien być tak ułożony by gleba przez cały okres wegetacyjny była przykryta roślinnością. Płodozmiany ekologiczne są planowane w oparciu o różne warianty czteropolówki norfolskiej, np. okopowe, zboże jare + międzyplon, bobowate (grubonasienne lub drobnonasienne), zboże ozime + międzyplon. W płodozmianie, który ma być przyrodniczo poprawny, powinno znaleźć się ponad 25% roślin motylkowatych w plonie głównym, nie więcej niż 60% zbóż, a międzyplony powinny być uprawiane na ponad 20% gruntów ornych. Ważne jest także wykorzystanie roślin okopowych do przyspieszenia rozkładu materii organicznej i ograniczenia chwastów oraz stosowanie międzyplonów (wsiewki, ścierniskowe, ozime), które znacznie przyczyniają się do ograniczenia parowania gleby, erozji, wymywania składników pokarmowych, rozwoju chwastów, oraz mają pozytywny wpływ na efekt fitosanitarny i bilans składników pokarmowych.

Dodatkowo dla roślin wymagających dużej ilości składników pokarmowych należy zaplanować nawożenie obornikiem lub kompostem:

• 30-40 ton buraki pastewne i cukrowe, kukurydza, kapusty głowiaste;

• 20-30 ton ziemniaki, warzywa korzeniowe, pomidor;

• 15-20 ton rzepak, pozostałe warzywa

By nie dopuścić do zmęczenia gleby ważne jest także zachowanie odstępu w uprawie po sobie poszczególnych gatunków. Należy tak zaplanować następstwo, aby odstępy w uprawie na tym samym polu wynosiły co najmniej:

• 3-6 lat dla lnu

• 3-6 lat dla motylkowatych

• 3-4 lata dla buraków

• 4 lata dla rzepaku

• 3 lat dla ziemniaków, strączkowych, owsa

• 2 lata dla pszenicy, jęczmienia.
  
  

Dobór zbóż

W rolnictwie ekologicznym szczególną uwagę należy poświęcić doborowi odpowiednich gatunków i odmian roślin uprawnych, które powinny być dostosowane do warunków glebowych, klimatycznych i ukierunkowania gospodarstwa. Obserwuje się tutaj wzrost areału uprawy pszenicy jarej. Wiąże się to przede wszystkim z niższymi kosztami jej produkcji (mniej kosztowne opanowanie zachwaszczenia, nie zagraża jej miotła zbożowa, przytulia czepna, rumianowate itp.), lepszą jakością ziarna oraz możliwością doboru lepszych przedplonów, a także możliwością uprawy na nieco gorszych glebach. Pszenica jara plonuje jednak wyraźnie niżej od pszenicy ozimej.

Warto także sugerować się konkretnymi cechami odmiany. Pomoże to w lepszym dostosowaniu upraw do warunków oraz uzyskaniu wyższych plonów.

• Zboża jare:

  • większa odporność na choroby grzybowe, głównie występujące na liściach;

  • większa zdolność do konkurowania z chwastami, determinowania wysokością roślin;

  • krótszy okres wegetacji, odmiany wcześniej dojrzewające w mniejszym stopniu porażane są przez choroby grzybowe;

  • dobre zdolności pobierania składników nawozowych z gleby;

  • mniejsze wymagania glebowe;

• Zboża ozime:

  • o dużej zimotrwałości, gdyż łan przerzedzony w okresie zimy ulega silnemu zachwaszczeniu;

  • wcześniej dojrzewające, ponieważ szkody powodowane przez choroby liści i kłosa (mączniaki, rdze i septoriozy) są na ogół mniejsze niż przy odmianach późnych;

  • o dłuższej słomie, zwykle intensywniej krzewiące się, gdyż będą bardziej konkurencyjne w stosunku do chwastów;

  • o dobrej zdolności pobierania składników nawozowych z gleby;

  • o mniejszych wymaganiach glebowych.

Chwasty mają też pozytywne strony

Mimo tego, że chwasty stanowią poważny problem dla rolników. Nie można zapominać, że mają one także swoją pozytywną stronę. Chwasty pełnią funkcję ochronną przed erozją dla wierzchniej warstwy gleby, zaskorupieniem czy wysuszeniem. Poza tym, rozluźniają głębsze warstwy gleby, poprawiają warunki powietrzno–wodne w glebie. Do tego wpływają pozytywnie na walkę z agrofagami, ponieważ są siedliskiem i źródłem pożywienia dla pożytecznych owadów. Wiele z nich, np. oset polny czy mniszek lekarski, przyciągają naturalnych wrogów wielu szkodników. Gnojówka zrobiona z pokrzywy sprawdza się np. przy zwalczaniu mszyc. Wieloletnie „chwasty” o długich korzeniach spulchniają ponadto glebę w głębszych warstwach i pobierają z niej substancje pokarmowe. Nasiona chwastów są pożywieniem dla ptaków, co sprzyja bioróżnorodności. Niektóre chwasty posiadają właściwości lecznicze i mają zastosowanie w ziołolecznictwie i medycynie weterynaryjnej np. kwiaty jasnoty białej, korzenie chrzanu pospolitego , nasiona babki piaskowej, liście pokrzywy zwyczajnej.

Literatura:

Elżbieta Dryjańska, 2014. Funkcje płodozmianu w rolnictwie ekologicznym.

http://www.wodr.poznan.pl/component/k2/item/3495-funkcje-p%C5%82odozmianu-w-rolnictwie-ekologicznym

Elżbieta Dryjańska, 2015. Odmiany zbóż i ziemniaków zalecane do uprawy ekologicznej.

http://www.wodr.poznan.pl/baza-informacyjna/srodowisko/rolnictwo-ekologiczne/zasady-produkcji-ekologicznej-na-poziomie-gospodartwa/item/4922-odmiany-zboz-i-ziemniakow-zalecane-do-uprawy-ekologicznej

Metody walki z chwastami w gospodarstwie ekologicznym

https://www.podrb.pl/index.php/rolnictwo-ekologiczne/162-metody-walki-z-chwastami-w-gospodarstwie-ekologicznym