Ekoschematy – na co powinni zwrócić uwagę rolnicy? cz. 1

Ekoschematy to nowe rozwiązanie związane z dopłatami dla rolników. Mają one zachęcić polskie gospodarstwa to bardziej zrównoważonych ekologiczne praktyk i wesprzeć finansowo ich wdrażanie. Ekoschematy są odpowiedzią na Europejski Zielony Ład, którego celem jest walka ze zmianami klimatycznymi. Większość z nich obejmuje praktyki mające związek z sekwestracją węgla w glebie i poprawieniem jakości gleb. W ramach ekoschematów rolnicy mogą liczyć na różne formy dopłat, których wysokość jest jednak zależna od zainteresowania danym ekoschematem (im więcej chętnych, tym mniejsza pula pieniędzy dla każdego) i od powierzchni, na której realizowany jest ekoschemat.

Krajowy plan strategiczny dla Wspólnej Polityki Rolnej na lata 2023-2027 zawiera kilkanaście ekoschematów, które będą częścią wsparcia bezpośredniego. W naszym artykule przedstawiamy sześć interesujących ekoschematów, które będą obowiązywać w ramach Wspólnej Polityki Rolnej 2023-2027.

1) Międzyplony ozime/Wsiewki śródplonowe

Celem wielu ekoschematów jest poprawa stanu i ochrona gleby dlatego tak praktyki z tym związane będą tak licznie dofinansowywane w ramach WPR.

Międzyplony mają za zadanie pokrycie gleby roślinnością w okresach szczególnie narażonych na erozję dzięki czemu ograniczają wymywanie składników do wód podziemnych. Posiadają one także znaczący wpływ na ochronę zasobów naturalnych gleb, w szczególności poprzez zwiększanie substancji organicznej w glebie. Uprawa międzyplonów oraz wsiewek śródplonowych może także zwiększać pochłanianie CO2 w rolnictwie, poprzez wiązanie go w materii organicznej.

Wymagania:

1) utrzymywanie roślin w postaci: – wsiewek roślin bobowatych drobnonasiennych lub mieszanek z udziałem roślin bobowatych drobnonasiennych w uprawę główną lub – międzyplonów ozimych w formie mieszanek utworzonych z co najmniej 2 gatunków roślin w terminie do 1 października i utrzymywanych, co najmniej do 15 lutego następnego roku. W okresie utrzymania międzyplonu ozimego dopuszcza się jego mulczowanie, jednak nie wcześniej niż po 15 listopada.

2) Zakaz stosowania środków ochrony roślin: 1.na międzyplonach ozimych – przez okres ich utrzymania, 2.w przypadku wsiewek śródplonowych – od momentu zbioru uprawy głównej przez co najmniej 8 tygodni lub do momentu wysiewu kolejnej uprawy głównej.

Kwota wsparcia:

Płatność roczna przyznawana do powierzchni gruntów w gospodarstwie, na których realizowany jest ekoschemat.

Szacowana stawka: 176,63 Euro/ha.

2) Opracowanie i przestrzeganie planu nawożenia

Celem tego ekoschematu jest właściwe zarządzanie nawożeniem dostosowanym do zasobności gleb w azot, fosfor, potas, magnez, wapń (N, P, K, Mg i Ca) i potrzeb roślin z wykorzystaniem analizy gleb i systemów wspomagania decyzji w zakresie nawożenia. Racjonalne stosowanie nawozów może przyczynić się w sposób bezpośredni do zmniejszenia zużycia nawozów. Dodatkowo może wpłynąć na ograniczenie emisji tlenków azotu do atmosfery oraz zapobieganie przedostawaniu się zawartych w nawozach składników, szczególnie azotu i fosforu, do wód powierzchniowych i podziemnych. Ekoschemat zawiera również wariant dotyczący wapnowania. Działanie ma przeciwdziałać zakwaszeniu gleb, które stanowi istotne zagrożenie dla środowiska. Zakwaszenie m.in. pogarsza strukturę gleby, osłabia kompleks sorpcyjny i zdolność zatrzymywania wody (co ma szczególne znaczenie w okresach suszy), zwiększa mobilność glinu i manganu oraz innych metali ciężkich, zmniejsza efektywność wykorzystania azotu i fosforu, przez co wpływa na pogorszenie jakości wód na skutek strat niewykorzystywanego przez rośliny azotu i fosforu, a także wpływa na jakość wód podziemnych (przenikanie azotu azotanowego).

Wymagania:

Ekoschemat składa się z dwóch wariantów:

1. wariantu podstawowego (bez wapnowania, w przypadku, gdy wyniki próbek gleby nie wskazują na potrzebę zastosowania wapnowania): 1. Opracowanie i przestrzeganie planu nawozowego do powierzchni gruntów ornych i trwałych użytków zielonych w gospodarstwie, opartego na bilansie azotu oraz chemicznej analizie gleby, określającego dawki składników pokarmowych (N, P, K i Mg oraz potrzeby wapnowania);

2. wariantu z wapnowaniem, który obejmuje opisany wyżej zakres podstawowy rozszerzony o zastosowanie wapnowania, którego potrzeba wynika z przeprowadzonych w ramach wariantu podstawowego badań gleby, przy czym wsparcie do wapnowania przysługuje do powierzchni gruntów w gospodarstwie o pH poniżej lub równej 5,5, na których wykonywany jest zabieg wapnowania. Wsparcie w zakresie wapnowania do poszczególnych działek rolnych przysługuje nie częściej niż raz na 4 lata.

Kwota wsparcia:

Płatność roczna przyznawana do powierzchni objętych ekoschematem.

Szacowana stawka:

– Wariant podstawowy 28,99 Euro/ha,

– Wariant z wapnowaniem 145,84 Euro/ha.

3) Zróżnicowana struktura upraw

Celem jest poprawa jakości gleby i potrzeba odbudowy materii organicznej poprzez wzbogacenie struktury upraw o gatunki roślin lub ugory zielone, które wpływają zarówno na dodatni bilans materii organicznej, jak i na zwiększanie się różnorodności biologicznej. Ugory zielone oznaczają powierzchnię gruntów ornych, na których nie jest prowadzona uprawa roślin i rolnik dokonał na niej zasiewu w celu podniesienia żyzności gleby a roślinność ta została przyorana lub wprowadzona do gleby na skutek zastosowania innego zabiegu mechanicznego w określonym terminie. Ponadto, do ochrony różnorodności biologicznej pojawił się wymóg udziału co najmniej trzech różnych upraw w gospodarstwie, który przyczyni się do ograniczania monokultur w uprawach.

Wymagania:

Uprawa co najmniej 3 różnych upraw na gruntach ornych w gospodarstwie, przy czym:

1. co najmniej 20% w strukturze zasiewów stanowią: uprawy gatunków roślin mających pozytywny wpływ na bilans glebowej materii organicznej (m.in. bobowate) lub grunty na których nie jest prowadzona produkcja, ale na których dokonano zasiewu w celu podniesienia żyzności gleby i roślinność ta została przyorana lub wymieszana z glebą w określonym terminie oraz

2. udział zbóż i rzepaku nie przekracza 65%,

3. udział upraw mających ujemny wpływ na bilans materii organicznej (m.in.: okopowe) nie przekracza 30%. Za odrębną uprawę uznaje się uprawę zgodnie z definicją określoną w ramach normy DKR 7, tj. rodzaj w klasyfikacji botanicznej upraw, pszenicę orkisz Triticum spelta, formę ozimą i jarą tego samego rodzaju, gatunek z rodzin kapustowatych (Brassicaceae), psiankowatych (Solanaceae) i dyniowatych (Cucurbitaceae), grunt ugorowany, trawę lub inne pastewne rośliny zielne.

Kwota wsparcia:

Płatność roczna przyznawana do powierzchni wszystkich gruntów ornych objętych ekoschematem.

Szacowana stawka: 76,18 Euro/ha.

4) Wymieszanie obornika na gruntach ornych w ciągu 12 godzin od aplikacji

Ograniczenie emisji amoniaku na etapie stosowania obornika na gruntach ornych można osiągnąć poprzez doskonalenie metod aplikacji nawozów naturalnych np. poprzez orkę lub płytką uprawę, niemniej jednak za najbardziej efektywną strategię ograniczania emisji amoniaku ze stosowania obornika uważa się skrócenie czasu jego pozostawienia na powierzchni pola. Wynika to z faktu, że większość amoniaku jest uwalniana z obornika w ciągu kilku godzin po rozrzuceniu na powierzchni ziemi. Celem ekoschematu jest ograniczenie emisji amoniaku do atmosfery poprzez działanie polegające na wymieszaniu obornika w okresie maksymalnie 12 godzin od jego aplikacji na glebę. Propagowanie nawożenia obornikiem (ekoschemat będzie dostępny również dla gospodarstw nieposiadających własnego obornika),przyczyni się do poprawy jakości gleb i zwiększenia sekwestracji węgla w glebie, a także będzie promować zrównoważoną produkcję w gospodarstwie.

Wymagania:

1. Wymieszanie określonej ilości obornika z glebą maksymalnie w ciągu 12 godzin od aplikacji na gruncie ornym;

2. Potwierdzenie realizacji tej praktyki za pomocą tzw. zdjęcia geotagowanego przy wykorzystaniu aplikacji udostępnionej przez ARiMR.

Kwota wsparcia:

Płatność roczna przyznawana do powierzchni gruntów ornych, na których realizowany jest ekoschemat.

Szacowana stawka: 89,44 Euro/ha.

5) Stosowanie płynnych nawozów naturalnych innymi metodami niż rozbryzgowo

Najskuteczniejszą metodą w ograniczeniu emisji amoniaku jest aplikacja płynnych nawozów naturalnych bezpośrednio do gleby. Badania dotyczące stosowania gnojowicy, wskazują, że wprowadzenie jej bezpośrednio do gleby przyczynia się do ograniczenia emisji amoniaku na poziomie do 90%. Aplikacja doglebowa przyczynia się do lepszego wykorzystania składników pokarmowych dostępnych w nawozach naturalnych przy jednoczesnym ograniczeniu emisji amoniaku. Celem ekoschematu jest zachcenie rolników do stosowania metod doglebowych podczas aplikacji płynnych nawozów naturalnych, co przyczyni się do ograniczenia emisji amoniaku do atmosfery ze stosowanych nawozów.

Wymagania:

Stosowanie określonej ilości płynnych nawozów naturalnych innymi metodami niż rozbryzgowo.

Kwota wsparcia:

Płatność roczna przyznawana do powierzchni gruntów w gospodarstwie, na których realizowany jest ekoschemat.

Szacowana stawka: 65,39 Euro/ha.

6) Uproszczone systemy uprawy

Celem tego ekoschematu jest wsparcie konserwującej uprawy roli, której głównym celem jest zachowanie naturalnych zasobów gleby przy równoczesnym osiąganiu zadowalających plonów. Uprawa ta bazuje na wspieraniu naturalnych procesów biologicznych w glebie a wszelkiego rodzaju zabiegi uprawowe są zredukowane do niezbędnego minimum. Środki produkcji pochodzenia organicznego lub syntetycznego są w tym systemie uprawy stosowane tak by nie naruszać procesów odtwarzających życie biologiczne i naturalnej struktury gleby. W ramach systemu uprawy konserwującej, wspieranej w ramach ekoschematu, wyróżnia się:

• uprawę bezorkową – bezpłużną, gdzie pług zastępowany jest innymi narzędziami uprawowymi, np. przez bronę talerzową, kultywator ścierniskowy, spulchniacz obrotowy.

• pasową uprawę roli (strip-till), która polega na spulchnieniu pasa gleby wzdłuż rzędów rośliny uprawnej. Po pasowym spulchnieniu (nawet do 30 cm) wykonuje się nawożenie i siew nasion. Wszystkie te zabiegi można przeprowadzić w trakcie jednego przejazdu zestawem składającym się z maszyny spulchniającej glebę, siewnika i aplikatora umożliwiającego rzędowe (zlokalizowane) stosowanie nawozu.

Prowadzenie upraw uproszczonych (bezpłużnych, pasowych) zapobiega erozji wodnej i wietrznej, poprawia strukturę i porowatość gleby, wpływa na lepsze zatrzymywanie wody w glebie i zwiększanie zawartości substancji organicznej w wierzchniej warstwie gleby, ogranicza parowanie wody z gleby oraz straty azotu w czasie zimy. Jednocześnie ograniczenie zabiegów uprawowych zmniejsza ilość spalin trafiających do atmosfery. Ekoschemat nie obejmuje tzw. uprawy zerowej z uwagi na zbyt duże negatywne konsekwencje stosowania herbicydów jako jedynej formy przygotowywania gruntu pod zasiew roślin w tym typie upraw.

Wymagania:

Na gruntach ornych uprawa roślin prowadzona jest w formie uprawy konserwującej bezorkowej lub uprawy pasowej (strip – till), przy czym:

1. zabiegi uprawowe wykonywane są z odstąpieniem od uprawy płużnej w zespole uprawek pożniwnych i przedsiewnych,

2. po zbiorze uprawy pozostawia się na polu całość resztek pożniwnych w formie mulczu.

Ekoschemat nie obejmuje uprawy zerowej.

Kwota wsparcia:

Płatność roczna przyznawana do gruntów ornych w gospodarstwie, spełniających wymogi ekoschematu Uproszczone systemy uprawy.

Szacowana stawka: 125,62 Euro/ha.

Uwagi do kwot wsparcia:

W przypadku większego zainteresowania ekoschematem, faktyczna wypłacona stawka może być niższa. W przypadku realizacji co najmniej dwóch ekoschematów na tej samej powierzchni (działce), płatność w pełnej stawce będzie przyznana za jeden ekoschemat o najwyższej stawce, a stawki w odniesieniu do kolejnych ekoschematów na tej samej powierzchni będą proporcjonalnie zmniejszane.

Warunki kwalifikacji:

• Beneficjent jest posiadaczem gospodarstwa rolnego położonego w granicach Rzeczypospolitej Polskiej i prowadzi działalność rolniczą

• Minimalne wymagania: kwalifikujący się obszar gospodarstwa, w odniesieniu do którego wystąpiono z wnioskiem o płatności bezpośrednie, jest nie mniejszy niż 1,00 ha albo w przypadku rolników posiadających mniej niż 1,00 ha, ale otrzymujących płatności do zwierząt, minimalna kwota płatności bezpośrednich, która może zostać im wypłacona wynosi co najmniej 200,00 euro. 3. Działka deklarowana do wsparcia o minimalnej powierzchni 0,1 ha, musi być położona na gruntach będących kwalifikującymi się hektarami

Literatura:

Plan Strategiczny dla Wspólnej Polityki Rolnej na lata 2023-2027

The new common agricultural policy: 2023-27

https://ec.europa.eu/info/food-farming-fisheries/key-policies/common-agricultural-policy/new-cap-2023-27_en