Gleba jako system podtrzymujący życie.

Gleba jest jednym z najbardziej złożonych i niezbędnych elementów biosfery. Odgrywa kluczową rolę w produkcji żywności, magazynowaniu wody, filtrowaniu zanieczyszczeń i pochłanianiu dwutlenku węgla z atmosfery. Jest także domem dla miliardów mikroorganizmów, które uczestniczą w obiegu azotu i węgla. Pomimo swojej kluczowej roli, gleba przez dziesięciolecia była nadmiernie eksploatowana w sposób przekraczający jej zdolności regeneracyjne.

Współczesne wyzwania związane z degradacją gleby.

Według Organizacji Narodów Zjednoczonych ds. Wyżywienia i Rolnictwa (FAO) około 33% światowych gleb uległo degradacji, a tempo tego procesu przyspiesza. Erozja, zasolenie, zakwaszenie, zubożenie biologiczne i utrata materii organicznej powodują spadek produktywności gleb oraz ich zdolności do magazynowania wody. Problemy te są szczególnie widoczne w regionach rolniczych, gdzie intensywne rolnictwo, stosowanie chemikaliów i brak zrównoważonych praktyk doprowadziły do wyczerpania kluczowych warstw organicznych.

Jednym z najbardziej alarmujących skutków degradacji gleb jest obniżenie bezpieczeństwa żywnościowego. W wielu regionach świata malejące plony powodują, że żywność staje się mniej dostępna i droższa. Szczególnie widoczne jest to na Globalnym Południu, gdzie ograniczony dostęp do technologii i zasobów utrudnia adaptację do nowych wyzwań.

Migracja środowiskowa związana z degradacją gleby.

Gdy gleba traci swoją żyzność, konsekwencje wykraczają daleko poza rolnictwo. W krajach takich jak Etiopia, Sudan Południowy i Haiti degradacja ziemi jest głównym czynnikiem migracji. Według raportów Banku Światowego nawet 216 milionów osób może być zmuszonych do migracji wewnętrznej do 2050 roku z powodu degradacji środowiska. Migracje te nie będą wynikać z wyboru, lecz z konieczności – spowodowane nieurodzajami, głodem i niedoborami wody.

Trend ten niesie ze sobą poważne konsekwencje geopolityczne. Migracja środowiskowa zwiększa presję na infrastrukturę miejską, nasila konkurencję o zasoby i może eskalować napięcia społeczne. Chociaż proces ten zachodzi stopniowo, jego skutki odczują kraje na całym świecie, w tym kraje rozwinięte.

Perspektywa rolników

Rolnicy zauważają znaczące zmiany w zdrowiu gleby na przestrzeni ostatnich dekad. Obserwują pogorszenie struktury gleby – staje się ona bardziej zbita, mniej zdolna do zatrzymywania wilgoci i bardziej podatna na ekstremalne zjawiska pogodowe. Wielu rolników wspomina, jak jeszcze jedno czy dwa pokolenia temu gleba była ciemniejsza, bardziej miękka i bardziej żyzna. Obecnie coraz częściej pojawiają się problemy takie jak spływy powierzchniowe, tworzenie się podeszwy płużnej i niepowodzenia w kiełkowaniu nasion.

Te efekty są szczególnie widoczne tam, gdzie przez dziesięciolecia głęboka orka, stosowanie chemicznych nawozów i brak okrywy roślinnej doprowadziły do erozji i utraty materii organicznej. Złe praktyki agronomiczne znacznie ograniczyły potencjał produkcyjny wielu gleb.

Rolnictwo regeneracyjne jako droga naprzód.

Rolnictwo regeneracyjne oferuje całościowe podejście do odwracania procesu degradacji gleby. Metodologia ta nie skupia się jedynie na utrzymaniu produkcji roślinnej, lecz aktywnie dąży do odbudowy zasobów naturalnych. Praktyki regeneracyjne obejmują ograniczoną uprawę mechaniczną, stosowanie roślin okrywowych, różnorodne rotacje upraw oraz integrację drzew i krzewów w systemach agroleśniczych.

Minimalizacja zabiegów mechanicznych sprzyja rozwojowi fauny glebowej i poprawia strukturę gleby. MIędzyplony zapobiegają erozji, wzbogacają glebę w materię organiczną i wspierają korzystne procesy biologiczne. Agroleśnictwo tworzy bardziej zróżnicowane ekosystemy rolne, wspierając bioróżnorodność i regulując mikroklimat.

Program węglowy jako narzędzie transformacji rolnictwa.

Program węglowy to proces nagradzający rolników za praktyki sekwestracji i magazynowania dwutlenku węgla w glebie. W praktyce rolnicy mogą zdobywać certyfikowane kredyty węglowe za każdą tonę CO2 wychwyconą dzięki poprawie zarządzania ziemią. Kredyty te mogą być następnie sprzedawane firmom chcącym zrekompensować swój ślad węglowy.

Taki program wspiera zarówno środowisko, jak i ekonomikę gospodarstw. Zapewnia finansowanie transformacji ku zrównoważonemu rolnictwu, w tym zakup sprzętu do uprawy konserwującej i wdrażania zaawansowanych systemów rotacji upraw. Rolnictwo węglowe staje się więc opłacalną strategią poprawy rentowności gospodarstw i odbudowy zdrowia gleby.

Edukacja i współpraca jako kluczowe czynniki

Jednym z największych wyzwań we wdrażaniu rolnictwa regeneracyjnego jest dostęp do wiedzy i usług doradczych. Rolnicy potrzebują praktycznych narzędzi, danych i realnych studiów przypadków. Wymiana doświadczeń pomiędzy gospodarstwami, lokalnymi grupami doradczymi i ekspertami jest kluczowa dla skutecznego wprowadzania nowych praktyk.

eAgronom wspiera rolników za pomocą Programu węglowego, oferując wiedzę, narzędzia cyfrowe do monitorowania pól oraz pomoc w ocenie rentowności zrównoważonych praktyk. Dzięki temu transformacja ku rolnictwu regeneracyjnemu nie musi być trudna ani ryzykowna – może opierać się na danych i wymiernych korzyściach.

Świat stoi przed złożonymi wyzwaniami środowiskowymi, społecznymi i gospodarczymi, które są ściśle powiązane ze zdrowiem gleby. Ochrona i regeneracja gleb nie są luksusem, lecz koniecznością dla zapewnienia bezpieczeństwa żywnościowego, łagodzenia zmian klimatu oraz zapobiegania przyszłym kryzysom migracyjnym. Rolnictwo regeneracyjne i programy węglowe oferują praktyczne narzędzia, które można wdrożyć już dziś. Przyszłość naszych gleb zależy od decyzji, które podejmiemy teraz – zarówno na poziomie gospodarstw, jak i polityki. Im szybciej rozpoczniemy tę transformację, tym większe mamy szanse uniknąć pogłębienia kryzysu, który może dotknąć nas wszystkich.


źródła:

1. FAO – Status of the World's Soil Resources Report
   https://www.fao.org/3/i5199e/I5199E.pdf

2. FAO – Global Soil Partnership / World Soil Day
   https://www.fao.org/world-soil-day/about/en/

3. World Bank – Groundswell: Preparing for Internal Climate Migration
   https://www.worldbank.org/en/news/feature/2021/09/13/groundswell-report

4. IPCC Special Report on Climate Change and Land
   https://www.ipcc.ch/srccl/

5. UNCCD – Global Land Outlook
   https://www.unccd.int/resources/global-land-outlook

6. NRDC – Regenerative Agriculture: Benefits and Practices
   https://www.nrdc.org/bio/arohi-sharma/regenerative-agriculture-part-4-benefits

7. Indigo Ag – Carbon Program for Farmers
   https://www.indigoag.com/carbon-credits

8. USDA – Agriculture and Forestry Carbon Markets
   https://www.usda.gov/media/press-releases/2023/10/23/usda-releases-assessment-agriculture-and-forestry-carbon-markets

9. Climate Farmers – What Is Regenerative Agriculture
   https://www.climatefarmers.org/blog/what-is-regenerative-agriculture-and-how-does-it-benefit-your-farm

10. AgroProfil – Kredyty węglowe w rolnictwie
    https://agroprofil.pl/wiadomosci/kredyty-weglowe-w-rolnictwie-co-to-jest-i-jak-z-nich-skorzystac/