Kontrola w gospodarstwie rolnym – na co się przygotować?

Wszyscy na dźwięk słowa “kontrola” zaczynamy panicznie przeglądać dokumenty i zastanawiać się gdzie popełniliśmy błąd, albo na co zwrócą uwagę kontrolerzy. Jest tak w przypadku każdego z urzędów, a rolników dodatkowo sprawdza jeszcze min. ARiMR oraz Inspekcja Ochrony Środowiska. W związku z tym, że kontrole mogą mieć różny przebieg warto zapoznać się z informacjami o tym czego można się spodziewać, jakie są skutki i na co uważać.

Rodzaje kontroli

Kontrola w zakresie wzajemnej zgodności (Cross-compliance)

Rolnicy, którzy ubiegają się o przyznanie dopłat bezpośrednich lub korzystają z unijnej pomocy zobowiązani są do przestrzegania tzw. zasad wzajemnej zgodności (cross compliance). Przestrzeganie tych zasad poddane jest unijnym kontrolom.

Rolnik może być kontrolowany przez pracowników ARiMR, którzy sprawdzają spełnienie norm dobrej kultury rolnej oraz wymogów dotyczących środowiska, zmian klimatu, zdrowotności roślin i żywności pochodzenia roślinnego. Ponadto przez pracowników Inspekcji Weterynaryjnej w zakresie identyfikacji i rejestracji zwierząt, ich zdrowia, bezpieczeństwa pasz i żywności, a także dobrostanu zwierząt.

Kontrola płatności bezpośrednich

Celem kontroli na miejscu z tytułu płatności w ramach systemów wsparcia bezpośredniego jest weryfikacja danych zadeklarowanych przez producenta rolnego we wniosku o przyznanie płatności na podstawie przeprowadzonej kontroli na miejscu, ze stanem faktycznym.

Kontrola programu azotanowego

Program azotanowy, mający na celu zmniejszenie zanieczyszczenia wód azotanami pochodzącymi ze źródeł rolniczych, niesie za sobą szereg wymogów dla gospodarstw w kwestii m.in. sposobu przechowywania i terminów stosowania nawozów naturalnych oraz prowadzenia dokumentacji.

Wszystkie gospodarstwa mają też obowiązek przestrzegania zasad dotyczących stosowania nawozów zawierających azot, tj:

• terminy stosowania nawozów,

• okresy, kiedy rolnicze wykorzystanie nawozów jest niewłaściwe;

• stosowanie nawozów na terenach o dużym nachyleniu;

• rolnicze wykorzystanie nawozów na gruntach zamarzniętych, zalanych wodą, nasyconych wodą lub przykrytych śniegiem;

• nawożenie w pobliżu cieków naturalnych, zbiorników wodnych, kanałów i rowów, ujęć wody;

• przestrzeganie wysokości dawek azotu w nawozach naturalnych i mineralnych warunkujących ich odpowiednie wykorzystanie przez rośliny uprawne, nie powodujące zagrożenia zanieczyszczaniem wód; poza tym

• zabezpieczenia pojemności i konstrukcji miejsc do przechowywania odchodów zwierzęcych (nawozów naturalnych) oraz odcieków z przechowywania kiszonek;

Kontrolą przestrzegania programu azotanowego zajmuje się Inspekcja Ochrony Środowiska (IOŚ). Również pracownicy ARiMR będą kontrolowali przestrzegania Programu działań w ramach zasady wzajemnej zgodności, na podstawie której wypłacane są płatności obszarowe.

Chcesz mieć pewność, że kontrola przebiegnie prawidłowo?

Zobacz jak możesz mieć łatwo prowadzić dokumentację dzięki eAgronom

Główne metody kontroli

W ramach zintegrowanego systemu kontroli jednym z rodzajów kontroli, z którymi bardzo często spotykają się beneficjenci, jest kontrola przeprowadzana bezpośrednio w gospodarstwie tzw. kontrola na miejscu lub wizytacja w miejscu realizacji operacji.

Kontrole na miejscu przeprowadza się w celu sprawdzenia i weryfikacji faktów stanowiących podstawę przyznania płatności, potwierdzenia zgodności danych i informacji zawartych we wnioskach pomocowych ze stanem faktycznym.

Kontrole na miejscu w ramach płatności bezpośrednich są realizowane przez Agencję Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa lub przez jednostki działające na jej zlecenie (Wykonawcy Kontroli) przeprowadzane są dwoma metodami:

• inspekcji terenowej,

• FOTO.

Kontrola metodą inspekcji terenowej polega na zrealizowaniu czynności kontrolnych w odniesieniu do wszystkich działek zgłoszonych do płatności obszarowej i do płatności ONW. Czynności kontrolne polegają na przeprowadzeniu kontroli w terenie i dokonaniu pomiaru powierzchni działek rolnych w celu weryfikacji powierzchni zgłoszonej we wniosku. Pomiar powierzchni działek rolnych wykonywany jest najczęściej w oparciu o technikę GPS.

Kontrola metodą FOTO polega na zrealizowaniu czynności kontrolnych w odniesieniu do wszystkich działek rolnych wchodzących w skład całego gospodarstwa. Czynności kontrolne polegają na pomiarze powierzchni działek rolnych w oparciu o ortofotomapę (cyfrowe odwzorowanie terenu wykonane na podstawie zobrazowań satelitarnych) oraz przeprowadzeniu wywiadu terenowego. W trakcie wywiadu terenowego sprawdza się rodzaj uprawy/grupy upraw, jaka występuje na kontrolowanej działce rolnej, wykonywane jest zdjęcie działki rolnej i ewentualnie dokonywane są pomiary tych granic, których nie można było pomierzyć na ortofotomapie, ponieważ były zbyt małe lub słabo widoczne (np. w cieniu drzew).

Powiadomienie o kontroli

Co do zasady kontrole na miejscu w ramach WPR nie powinny być zapowiadane. Zawiadomienie beneficjenta o kontroli jest wykonywane wtedy, gdy jego obecność jest niezbędna do przeprowadzenia kontroli. Jeżeli wcześniejsze powiadomienie następuje na więcej niż 48 godzin przed kontrolą, powinno ono mieć miejsce z wyprzedzeniem ograniczonym do niezbędnego minimum. Czas ten nie może przekraczać 14 dni. Natomiast w przypadku kontroli dotyczących inwentarza żywego termin powiadomienia nie może przekraczać 48 godzin z wyjątkiem uzasadnionych przypadków.

Główne punkty kontroli

Zgodnie z informacjami przedstawianymi przez rolników, którzy byli już poddani kontroli, inspektorzy z ARiMR mają główne tematy, które interesują ich najbardziej, są to min.:

• prawidłowość planu nawożenia azotem (inspektorzy przenoszą dane z planu do własnej aplikacji i weryfikują ilość zużytego azotu),

• weryfikacja umów dotyczących nabycia/sprzedaży nawozów naturalnych,

• sprawdzanie rejestru zabiegów agrotechnicznych,

• sprawdzanie dokumentów księgowe dotyczące zużywanych w gospodarstwie środków ochrony roślin (potwierdzających legalne źródło pochodzenia) oraz potwierdzające zwrot zużytych opakowań po tych środkach,

• sprawdzanie sposobu przechowywania środków ochrony roślin (oznakowanie i zabezpieczenie przed dostępem osób postronnych),

• sprawdzanie atestów opryskiwaczy

• sprawdzanie zaświadczeń potwierdzających udział w szkoleniu dotyczących sposobu postępowania ze środkami ochrony roślin.

W związku z  kontrolami rolnik powinien posiadać:

• opracowany plan nawożenia azotem lub wyliczenia maksymalnych dawek azotu,

• ewidencję zabiegów stosowania nawozów zawierających azot (forma papierowa, zapisy własne, dziennik, arkusz, lub w postaci elektronicznej),

• mapkę/szkic działek z lokalizacją tymczasowej pryzmy obornika na gruncie i datą jej założenia (jeśli dotyczy),

• umowę zbycia lub nabycia nawozu naturalnego (jeśli dotyczy),

• zbiornik do przechowywania nawozów naturalnych płynnych przez okres 4 m-cy (jeśli dotyczy),

• dokument dotyczący opóźnionego terminu zbioru (poplon, burak c., kukurydza, warzywa) i zakładania po nim uprawy jesiennej – datę nawożenia, nawóz, dawkę nawozu, termin siewu jesiennej uprawy (jeśli dotyczy).

Jak przebiegają szczegółowe kontrole związane z planem nawozowym?

Podczas kontroli dokonuje się oględzin gospodarstwa, w szczególności urządzeń i miejsc przechowywania odchodów zwierzęcych, magazynowania kiszonek, stosowania nawozów na stokach, w pobliżu wód i w innych wrażliwych miejscach, o których mowa w Programie działań oraz weryfikuje informacje zawarte w dokumentach i wyjaśnienia udzielane przez kontrolowanego. Inspektor sprawdza też, czy kontrolowany zna Zbiór Zaleceń Dobrej Praktyki Rolniczej – informuje GIOŚ.

Raport/ informacja pokontrolna z czynności kontrolnych

Z przeprowadzonych czynności kontrolnych sporządzany jest w formie pisemnej raport/informacja pokontrolna w dwóch jednobrzmiących egzemplarzach, z których jeden otrzymuje podmiot kontrolowany, a drugi zachowuje ARiMR. W przypadku działań PROW 2014-2020 kopię raportu otrzymuje podmiot kontrolowany, natomiast oryginał zatrzymują kontrolujący.

W przypadku, gdy raport nie został przekazany rolnikowi bezpośrednio przy kontroli jest on przekazywany za pośrednictwem poczty, co do zasady w ciągu 14 dni od daty zakończenia kontroli.

Jakie kary grożą rolnikowi?

Wykrycie nieprawidłowości w czasie kontroli może skutkować zmniejszeniem lub nieprzyznaniem płatności w danym roku, wieloletnimi sankcjami lub całkowitym wykluczeniem z ubiegania się o pomoc.
Uniemożliwienie przeprowadzenia czynności kontrolnych może skutkować nieprzyznaniem płatności, zwrotem przyznanej pomocy lub odmową płatności.

Natomiast w przypadku kontroli przeprowadzanych przez Agencję Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa w ramach zasady wzajemnej zgodności (cross-compliance), wysokość sankcji czyli % obniżenia płatności otrzymywanych przez rolnika w ramach płatności bezpośrednich lub płatności obszarowych, zależy od rodzaju i skali naruszenia wymogów.

W przypadku, gdy stwierdzona niezgodność wyniknie z zaniedbania ze strony rolnika, zmniejszenie płatności z zasady wynosi 3% całkowitej kwoty płatności, a w przypadku poważniejszych naruszeń 5%. Natomiast w sytuacji, gdy rolnik celowo dopuści się stwierdzonej niezgodności, zmniejszenie to z zasady wynosi 20% całkowitej kwoty lub w przypadkach rażących naruszeń może nawet zostać zwiększone do 100% całkowitej kwoty.

W przypadku programu azotanowego Ustawa Prawo wodne ustanowiła system kar uzależniony od zakresu i stopnia naruszenia Programu azotanowego i daje możliwość organom Inspekcji Ochrony Środowiska wydawania decyzji nakazujących usunięcie w określonym terminie stwierdzonych nieprawidłowości lub ustalania obowiązku uiszczenia opłaty za naruszenie zapisów Programu azotanowego.

 Literatura:

https://www.arimr.gov.pl/kontrole-beneficjentow.html

https://www.farmer.pl/produkcja-roslinna/nawozy/gios-o-kontrolach-w-ramach-tzw-programu-azotanowego-jak-przebiegaja,84767.html

https://www.cdr.gov.pl/produkcja-rolna/program-azotanowy/107-technologia-produkcji/2890-program-azotanowy-informacje-ogolne#:~:text=Kontrolą przestrzegania programu azotanowego zajmuje,jest zobowiązany do usunięcia nieprawidłowości.