Europejski Zielony Ład dla gleb – co muszą wiedzieć rolnicy?

Każdego roku gleby mineralne znajdujące się pod gruntami uprawnymi tracą około 7,4 mln ton węgla poprzez uwalnianie go do atmosfery (co ma wpływ na ocieplanie się klimatu). Jest to spowodowane w dużej mierze niezrównoważonymi praktykami rolniczymi, które nadal dominują w produkcji rolnej. Ten rezerwuar węgla jest „kontem bankowym” rolników i leśników, na którym trzymają swój niewykorzystany kapitał.

Mając powyższe na uwadze Komisja Europejska postanowiła przyjrzeć się jakości gleb w Europie i rozpocząć wdrażanie planów naprawczych mających na celu przywrócenie ich stanu sprzed intensywnej działalności rolniczej. Z opublikowanych raportów wynika, że aktualnie 70% gleb w UE nie jest w dobrym stanie. Z tego względu w najbliższej przyszłości Komisja Europejska chce położyć nacisk zmianę strategii związanych z polepszeniem jakości gleb.

Założenia Europejskiego Zielonego Ładu dla gleb

Nowa strategia Komisji Europejskiej prezentowana w ramach Europejskiego Zielonego Ładu określa ramy zawierające konkretne środki ochrony, odtwarzania i zrównoważonego użytkowania gleb oraz proponuje zestaw dobrowolnych i prawnie wiążących praktyk. Strategia ta ma na celu zwiększenie zawartości węgla w glebie na gruntach rolnych, zwalczanie pustynnienia, przywrócenie zdegradowanych gruntów i gleb oraz zapewnienie zdrowego stanu do 2050 r. wszystkich ekosystemów glebowych. Szacuje się, że zatrzymanie i odwrócenie obecnych tendencji związanych z degradacją gleby mogłoby w wymiarze ogólnoświatowym przynieść korzyści gospodarcze w wysokości nawet 1,2 bln EUR rocznie.

W związku z tym, na najbliższe dziesięciolecia założeniem będzie zwiększenie zdolność lasów, gleb, terenów podmokłych i torfowisk, oceanów i zbiorników wodnych w UE do pełnienia funkcji pochłaniaczy i magazynów dwutlenku węgla. W sektorze rolnym promowane będą praktyki rolnicze, które stawiają na pierwszym miejscu ziemię i przyrodę oraz regenerują jakość  gleb, aby zapewnić bezpieczeństwo żywnościowe w przyszłości.

Komisja wprowadzi zatem liczne środki, których celem jest zachęcanie do stosowania dobrych praktyk dotyczących przywracania różnorodności biologicznej, poprawy stanu zasobów przyrodniczych i uwzględniania możliwości planety.

Aby gleby mogły pomóc w osiągnięciu celu, jakim jest neutralność klimatyczna, i przyczynić się zmniejszenia zmian klimatycznych, które już nas dotyczą, Komisja – zgodnie z pakietem „Gotowi na 55” – planuje wdrożyć następujące działania by pomóc rolnikom we wprowadzaniu pozytywnych zmian:

rozważy środki mające na celu zwiększenie różnorodności biologicznej na gruntach rolnych, co przyczyniłoby się do zachowania i zwiększenia zawartości węgla organicznego w glebie (SOC);dołączy do międzynarodowej inicjatywy „4 na 1000”, która ma prowadzić do zwiększenia zawartości węgla w glebie na gruntach rolnych; opracuje długoterminową wizję zrównoważonego obiegu węgla (w tym wychwytywania, składowania i wykorzystania CO2) w gospodarce UE neutralnej dla klimatu; w ramach tego działania Komisja w 2022 r. przedstawi inicjatywę UE na rzecz uprawy sprzyjającej pochłanianiu dwutlenku węgla przez glebę, a także wniosek ustawodawczy w sprawie certyfikacji usunięcia dwutlenku węgla, aby promować nowy ekologiczny model biznesowy, wynagradzający zarządców gruntów, takich jak rolnicy i leśnicy, za praktyki przyjazne dla klimatu.

Dowiedz się o więcej  programie węglowym eAgronom!

 Zdrowa gleba a nawozy

Dodatkowo, Komisja Europejska przyjrzy się dotychczasowym zasadom i dyrektywom związanym z zanieczyszczaniem wód i gleby. Jeszcze 2022 roku w ramach swych prac pracownicy KE dokonają przeglądu dyrektywy w sprawie oczyszczania ścieków komunalnych oraz wykazu zanieczyszczeń wód powierzchniowych i podziemnych, ocenią dyrektywę w sprawie osadów ściekowych. UE dysponuje przepisami, które mają zapobiegać uwalnianiu substancji niebezpiecznych do środowiska, w tym do gleby. Aby zapobiec zanieczyszczeniu gleby, ważne jest, aby w ocenach ryzyka należycie uwzględnić ryzyko stwarzane przez substancje chemiczne dla jakości gleby i różnorodności biologicznej. W następstwie tych analiz KE przyjmie plan zintegrowanej gospodarki składnikami odżywczymi na rzecz bezpieczniejszego stosowania składników odżywczych w glebie.W ramach oceny skutków dotyczącej aktu o zdrowiu gleb Komisja przeanalizuje również środki, które mogą przyczynić się do osiągnięcia celu, jakim jest ograniczenie strat składników pokarmowych o co najmniej 50 % (skutkujące ograniczeniem stosowania nawozów o co najmniej 20 %), w tym możliwość nadania temu celowi prawnie wiążącego charakteru.STRATEGIA UE NA RZECZ OCHRONY GLEB 2030
KORZYŚCI ZE ZDROWYCH GLEB DLA LUDZI, ŻYWNOŚCI, PRZYRODY I KLIMATUOznacza to, że dokładnie przeanalizowane zostaną dyrektywy związane z nawozami w poszczególnych krajach i z dużym prawdopodobieństwem stworzone zostaną nowe zasady ich stosowania, które będą obowiązywać na terenie Unii Europejskiej. Wynika to również z faktu, iż UE nie posiada konkretnych przepisów dotyczących zanieczyszczenia gleby, lecz stosuje się raczej podejście ad hoc i nie prowadzi rejestru (potencjalnie) zanieczyszczonych terenów. Również sprawozdawczość na temat postępów w zarządzaniu zanieczyszczeniem gleby jest obecnie dobrowolna, nieregularna i oparta na zmieniającej się metodyce, różnych definicjach krajowych, różnych wartościach badań przesiewowych i różnych metodach oceny ryzyka. W świetle tego braku równych warunków działania Komisja przeanalizuje zatem potrzebę opracowania przepisów prawnych nakładających obowiązek prowadzenia takiej sprawozdawczości i ujednolicenia jej w całej UE w kontekście aktu o zdrowiu gleb. 

Dobre praktyki dla gleb – czyli co będzie wspierane w najbliższych latach?Po pierwsze musimy wiedzieć, że na szczeblu UE nie istnieje jedna uzgodniona wspólna definicja zrównoważonego gospodarowania glebami, która byłaby na tyle konkretna i kompletna, aby można ją było wyegzekwować. Z tego powodu w poszczególnych państwach będzie istniała pewna dowolność związana z określaniem “dobrych praktyk” dla gleb. Już teraz jednak pojawiają się jasne kryteria, które wymieniane są w ramach Europejskiego Zielonego Ładu na szczeblu międzynarodowym jak i lokalnym.

Wśród różnych podejść do zrównoważonych praktyk, tymi które zawsze się powtarzają przy rozmowach o glebach są:

• uprawa okrywową,

• płodozmian,

• włączanie resztek pożniwnych,

• uprawę warstwicową na zboczach,

• unikanie ciężkich maszyn,

• bezpieczne użytkowanie kompostu,

• zapobieganie przekształcaniu użytków w grunty orne, przekształcanie w użytki zielone,

• ciągłą pokrywę gleby,

• uprawę uproszczoną

• i ograniczenie środków chemicznych.

Powyższe praktyki będą promowane w ramach strategii dla rolnictwa w ramach Wspólnej Polityki Rolnej i mają stać się standardem dla całej Unii Europejskiej. Glebę należy badać – darmowe badanie gleb dla rolników

Aby możliwe było wypracowanie jak najlepszych praktyk rolniczych i określanie poziomu zanieczyszczenia i polepszania stanu gleb Komisja Europejska mocno kieruje swoją uwagę w stronę badania stanu gleb.Pod wpływem inspiracji francuskim krajowym systemem pobierania próbek gleby BDAT, zaproponowano więc inicjatywę „DARMOWE BADANIE GLEBY”. Większa wiedza na temat właściwości gleby (pH, gęstość objętościowa, materia organiczna gleby, bilans składników odżywczych itp.) pomoże użytkownikom gruntów przyjąć najlepsze praktyki gospodarowania. Komisja będzie pomagać państwom członkowskim w ustanowieniu, z ich własnych środków, systemu bezpłatnego testowania gleby dla tych użytkowników gruntów, którzy będą chcieli skorzystać z takiej możliwości i otrzymać wyniki badań. Będzie to stanowiło uzupełnienie istniejących w państwach członkowskich obowiązków w zakresie pobierania próbek gleby.

Ważna rola usług doradczychW ramach planów Komisji Europejskiej jest również promowanie i polecanie profesjonalnych usług doradczych związanych z rolnictwem węglowym. Mając świadomość, że wprowadzanie zrównoważonych praktyk rolnictwie jest skomplikowane i wymagające wiedzy w ramach wsparcia dla lokalnych działań specjalne fundusze zostaną przyznane na korzystanie z usług doradczych i konsultacji profesjonalistów, a także na wprowadzanie innowacji w dziedzinie rolnictwa ( jest to przewidziane w planach strategicznych WPR) związanych z polepszaniem jakości gleby i zmniejszaniem jej zanieczyszczenia. Znaczenie usług doradczych jest również podnoszone min. przez dr. Jerzego Plewę, który w miesięczniku Top Agrar wspomina, że droga do rolnictwa węglowego (i dochodów z nim związanych) opierać się musi na transferze wiedzy, profesjonalnych doradztwie i szkoleniach dla rolników.W ramach działań wspierających wartość wiedzy przekładanej na dobre praktyki, KE będzie doceniać wybitne osiągnięcia i innowacyjne inicjatywy w zakresie zrównoważonego gospodarowania glebą poprzez zacieśnienie współpracy ze społecznością rolniczą, np. w ramach europejskiej nagrody za gospodarowanie glebą przyznawanej właścicielom gruntów.  

Literatura:Strategia UE na rzecz ochrony gleb 2030. Korzyści ze zdrowych gleb dla ludzi, żywności, przyrody i klimatuhttps://eur-lex.europa.eu/legal-content/PL/TXT/?uri=CELEX:52021DC0699  Post